ΤΟ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΥ ΣΥΛΛΟΓΟΥ ΚΑΤΑΛΑΓΑΡΙΟΥ

 

 Ο Πρόεδρος

Κουκουράκης Μιχάλης

  Τα μέλη

Παπαδάκης Γεώργιος  - Αντιπρόεδρος

Παπαστεφανάκης Γιάννης  - Γραμματέας

Κουμπανάκη Σοφία - Ταμίας

 Παραβολιδάκη Ελευθερία- Μέλος

ΤΟ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΟ ΚΑΖΑΝΙ ΤΟΥ κ. ΜΗΛΑΘΙΑΝΑΚΗ ΒΑΣΙΛΗΣ ΣΤΟ ΧΩΡΙΟ ΚΑΤΑΛΑΓΑΡΙ ΤΟΥ ΝΟΜΟΥ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ

 

17 χιλιόμετρα απο το Ηράκλειο στο χωριό Καταλαγάρι βρίσκεται το παραδοσιακό καζάνι του κ. Μηλαθιανάκη.

Ενός Ανθρώπου 92 χρονών που το βλέμμα του η χειραψία του και το χαμόγελο του σε πάνε απο την μιά σε άλλες εποχές νοσταλγικές, και απο την άλλη σου δίνουν την εντύπωση σαν να μην πέρασε μια μέρα.

Μας υποδέχτηκε με χαμόγελο μας καλοσώρισε μαζί με τον γιό του και την νύφη του και μς κέρασε μια ρακί γεμίζοντας το τραπέζι καλούδια...

Καζανέματα και παρέες που ένωναν ανθρώπους μαρτυρούσε ο χώρος, συναίσθημα και δύσκολα χρόνια μαρτυρούσαν οι αυλακιές του προσώπου του, ζεστασιά και αναμνήσεις που τον ακολουθούν μαρτυρούσαν τα κειμήλια που βρισκόταν στους τοίχους και στους πάγκους.

Με τον πολιτιστικό σύλλογο του Καταλαγαρίου ήρθαμε να φωτογραφίσουμε το χωριό και τιον τόπο του είπαμε... μπράβο παιδιά έτσι να το κάνετε να διατηρηθούν αυτά που είχαμε, να προβληθούν τα μέρη του τόπου μας είπε... και γέλασε.

Καλή τους ώρα... να έχουν την υγεία τους, να δίνουν δύναμη στους νεώτερους και να έχουμε αφορμές να αντλούμε και να θυμόμαστε όλοι εμείς που στο σήμερα γρήγορα ξεχνάμε.

 

 

 

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ - ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ

ΑΝΤΩΝΗΣ ΓΕΝΝΑΡΑΚΗΣ

ΕΞΕΡΕΥΝΩΝΤΑΣ ΤΗΝ ΚΡΗΤΗ - ΚΑΤΑΛΑΓΑΡΙ

 

ΕΞΕΡΕΥΝΩΝΤΑΣ ΤΗΝ ΚΡΗΤΗ - ΚΑΤΑΛΑΓΑΡΙ 

ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗΣ ΠΕΤΡΑΣ ΚΑΙ ΧΕΡΡΟΝΗΣΟΥκ ΝΕΚΤΑΡΙΟΣ

Ὁ Σεβ. Μητροπολίτης Πέτρας καὶ Χερρονήσου, ὑπέρτιμος καὶ ἔξαρχος Καρπαθίου Πελάγους κ. Νεκτάριος (Παπαδάκης) γεννήθηκε στὸ Καταλαγάρι Πεδιάδος Ἡρακλείου τὸ 1951.

Τὶς ἐγκύκλιες σπουδὲς τοῦ πραγματοποίησε στὸ Γυμνάσιο Ἀρχανῶν καὶ στὴ συνέχεια φοίτησε στὸ Ἀνώτερο Φροντιστήριο τῆς Ριζαρείου Ἐκκλησιαστικῆς Ἀκαδημίας. Ἀκολούθως εἰσήχθη στὴν Θεολογικὴ Σχολὴ τοῦ Πανεπιστημίου Ἀθηνῶν ἀπ’ ὅπου ἀποφοίτησε τὸ 1975.

Μοναχὸς ἐκάρη τὸ 1970 στὴν Ἱερὰ Μονὴ Ἁγίου Γεωργίου Ἐπανωσήφη, τὸ 1971 χειροτονήθηκε Διάκονος καὶ τὸ 1972 Πρεσβύτερος ἀπὸ τὸν ἀοίδιμο Ἀρχιεπίσκοπο Κρήτης κυρὸ Εὐγένιο. Ὑπηρέτησε στὴν Ἱερὰ Ἀρχιεπισκοπὴ Κρήτης ὡς Διευθυντὴς τοῦ Γενικοῦ Φιλοπτώχου Ταμείου (1975-1977), ὡς Γενικὸς Ἀρχιερατικὸς Ἐπίτροπος (1977-1978) καὶ ὡς Πρωτοσύγκελλος (1978-1990). Ἐπίσης διετέλεσε Καθηγητὴς σὲ Σχολεῖα τῆς Μέσης Ἐκπαίδευσης. Μητροπολίτης Πέτρας ἐξελέγη στὶς 6 Ὀκτωβρίου 1990.

Ἰδιαίτερη μέριμνα τοῦ Μητροπολίτου εἶναι ἡ καλλιέργεια τῶν ἱερατικῶν καὶ μοναχικῶν κλήσεων, τὸ ἐνδιαφέρον του γιὰ τὶς ἀναπτυσσόμενες τουριστικὲς περιοχές, γιὰ τὴν ἐκπαίδευση τῶν νέων διευκολύνοντας τὴν ἀνέγερση μεγάλων συγκροτημάτων τῶν ΤΕΙ σὲ ἔκταση ποὺ παραχωρήθηκε στὸ Δῆμο Ἁγίου Νικολάου.

Κατά τήν διάρκεια τῆς ποιμαντορίας του ἱδρύθηκε τὸ Γηροκομεῖο «Παναγία ἡ Γερόντισσα» στὸ Ὀροπέδιο Λασιθίου. Ἀναστηλώθηκαν καὶ συντηρήθηκαν πολλά, τὰ πιὸ σημαντικὰ ἐκκλησιαστικὰ μνημεῖα τῆς Μητροπόλεως. Ἀναπαλαιώθηκαν καὶ ἐπαναλειτούργησαν ἡ Ἱερὰ Μονὴ Ἁγίας Τριάδος Ἀρετίου, ἡ Ἱερὰ Μονὴ Κρεμαστῶν, ἡ Ἱερὰ Μονὴ Κερᾶς, ἡ Ἱερὰ Μονὴ Κρουσταλλένιας, ἡἹερὰ Μονὴ Βιδιανής. Ἀνακαινίσθηκε ἐκ βάθρων καὶ ἐμπλουτίστηκε μὲ σημαντικὰ κτίσματα ἡ Ἱερὰ Μονὴ Ἁγ. Γεωργίου Σελλινάρι.

Ἐκδόθηκαν σημαντικὰ βιβλία λειτουργικοῦ καὶ ἱστορικοῦ περιεχομένου ὅπως «ὁ Ἀρχιεπίσκοπος Εὐγένιος καὶ ἡ Ἐκκλησία Κρήτης», τὸ τρίτομο μνημειῶδες ἔργο «Κρητικὸν Πανάγιον», «Τὸ Λασίθι στὸ πέρασμα τῶν αἰώνων» κ.α.

Ἐπίσης σὲ συνεργασία μὲ τὸ Πανεπιστήμιο Ἰωαννίνων πραγματοποιήθηκε ἡ διάσωση καὶ ἔγινε ἡ ψηφιοποίηση τοῦ Ἀρχείου τῆς Χριστιανικῆς Δημογεροντίας Λασιθίου (1869-1898). Πρωτοστάτησε στὴν συγκρότηση εἰδικῆς Συνοδικῆς Ἐπιτροπῆς Θρησκευτικοῦ Τουρισμοῦ τῆς Ἱερᾶς Συνόδου τῆς Ἐκκλησίας Κρήτης τῆς ὁποίας διατελεῖ πρῶτος Πρόεδρος. Διοργάνωσε ἤδη τὴν πρώτη συνάντηση μὲ τὸ Σωματεῖο Ἐπαγγελματιῶν Ξεναγῶν Κρήτης, ὁρίστηκε ἐτήσιο συνέδριο γιὰ τὸ θρησκευτικὸ τουρισμὸ στὸ νησὶ καὶ ἐξέδωσε πρόσφατα τὸν Ὁδηγὸ ἐκκλησιαστικῶν μνημείων τῆς Μητροπόλεως.

Ὀνομαστήρια: 9 Νοεμβρίου.

Ο ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΤΑΛΑΓΑΡΙΟΥ ΣΑΣ ΠΡΟΣΚΑΛΕΙ ΣΤΗΝ ΚΟΠΗ ΤΗΣ ΠΙΤΑΣ ΤΟΥ ΣΤΟ ΚΕΝΤΡΟ ΙΡΙΔΑ ΣΤΑ ΠΕΖΑ

Ο πολιτιστικός σύλλογος καταλαγαρίου σας προσκαλεί για την κοπή της πίτας που θα γίνει παραμονή της πρωτοχρονιάς 31-12-2014 ημέρα Τετάρτη και ώρα 21:30 στο κέντρο Ίριδα στα Πεζά.

Θα αποχαιρετίσουμε τον παλιό χρόνο και θα βραβεύσουμε τα παιδιά που πέρασαν στα ανώτερα και ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα καθώς και θα υποδεχτούμε όλοι μαζί το νέο έτος 2015.

Σας περιμένουμε όλους !! Δια δώστε το!!.

Πλήρες μενού στα 15 Ευρώ το άτομο.

ΠΙΘΑΝΕΣ ΠΡΟΕΛΕΥΣΕΙΣ ΤΟΥ... άκης ΣΤΑ ΚΡΗΤΙΚΑ ΕΠΙΘΕΤΑ

Απο την συχνή της χρήση ή κατάληξη -ακης στα επώνυμα συνδέεται αυτόματα στην σκέψη μας με την Κρήτη. π.χ - Καζαντζάκης, Θεοδωράκης, Μητοτάκης 

Ομως δεν πρέπει να είμαστε απόλυτοι: ο Μάνος Χατζηδάκης για παράδειγμα ήταν από τήν Ξάνθη και ο πρόγονός μου Τζανέτμπεης Γρηγοράκης από την Μάνη. 

Υπάρχει όμως μια σωρεία επωνύμων Κρητικών που μεγαλούργησαν στην Κρήτη και έξω από αυτή αλλά δεν τελειώνουν σε -ακης.

Μια θεωρεία είναι ότι το -ακης ειναι τουρκικη προσθηκη για να υποβιβασουν το ονομα, οπως θα λεγαμε σημερα Λιονταρι- Λιονταρ-ακι

Αλλη θεωρεία είναι ότι τα κρητικα επιθετα προσφατα (σχετικα) γυρισαν σε -ακης. Παλιοτερα ηταν ακριβως το αντιθετο (υπερθετικα) πχ Σηφακας και οχι Σηφακακης.

Κατα πασα πιθανοτητα στην ορεινη κρητη και στα Σφακια θα συναντησεις πολλα υπερθετικα επιθετα, σε αντιθεση με το υπολοιπο νησι.

Ένας δημοφιλής αστικός μύθος που πλανάται επιμόνως είναι ότι "το -άκης στα κρητικά επίθετα το επέβαλλαν οι Τούρκοι για να "μειώνουν" τους Κρητικούς". 

Καμία σχέση: Επισήμως οι Τούρκοι δεν είχαν επώνυμα. Μονάχα κατά τα τέλη του 19ου αι μ.Χ που άρχισε η συστηματική καταγραφή επωνύμων, έγινε κατάχρηση του -άκης, όχι πάντως περισσότερο απ'ότι τα -άτος, -άκος, -πούλος, -όγλου (=> -ίδης -άδης), -ίτσης (<=> -ιτσας, -ιτζας, -ιτζης), -έλης, -ούτσος κλπ, σε άλλες ελληνικές χώρες. Δηλαδή άρχισε η μετάλλαξη οικογενειακών επιθέτων στα δημόσια αρχεία, π.χ το "Δάνδολος" σε "Δανδουλάκης", το "Χαβαλές" σε "Χαβαλεδάκης", το "Ραΐσης (<-- nbsp=""> Τζένη Καρέζη), το "Μπάμιας" σε "Μπαμιάκης", το "Μανούσος (<-- i="" loysio="" manuso="" nbsp="">

Βέβαια, η φυτική ετυμολογία του "Ροσμαράκης

" είναι λίγο αμφίβολη, λόγω του ότι υφίστανται επώνυμα, όπως π.χ. Τερεζάκης, Ροσμαράκης, Μαρνελάκης και Ζαμπετάκης, που ενδεχομένως προέρχονται από ονόματα απογόνων αριστοκρατισσών από τη Δύση: Αντίστοιχα: Τερέζα <-- a="" href="https://sites.google.com/site/romeandromania/Home/lupa/8th-6th-c-bc" nbsp="" style="text-decoration: none;" target="_blank">Ελίσσας

, από τις λαλιές της Δυτικής Σημιτικής Ομογλωσσίας!

Σε κάποιες περιοχές της Μεγαλονήσου, π.χ στα χωριά Ριζών (στο νομό Χανίων, εξού και ριζίτες & ριζίτικα), την επαρχία Σφακίων, τον ορεινό τομέα του νομού Ρεθύμνης, σημειώθηκε έντονη εμπάθεια ενάντια στην επίσημη καταχώρηση των επωνύμων με καταλήξεις -άκης, επειδή είχε διατηρηθεί στη συλλογική μνήμη ότι το να μεταδίδεται το επώνυμο απαράλλακτο, και χωρίς υποκοριστικά, από τον πατέρα στα παιδιά, αποτελεί χαρακτηριστικό αριστοκρατικής καταγωγής, ήτοι ευγενείας. Οπότε, με νωπό στη συλλογική μνήμη το κύρος τωνΑρχοντορωμαίων, οι κάτοικοι συγκεκριμένων περιοχών αντιστάθηκαν μαζικά στην ομογενοποίηση του -άκης,που έφερναν οι καλαμαράδες, κυρίως κατά την εποχή της Κρητικής Πολιτείας ([1878 - 1889], [1896] 1898 - 1908 [1η Δεκέμβρη 1913]).

Πάντως, πολλοί Μουσουλμάνοι Κρητικοί επίσης αναπτύσσουν παρατσούκλια κι επώνυμα με -άκης, ενώ αρκετοί από αυτούς τα διατηρούν επίσημα μέχρι σήμερα, π.χ στην Κω και στη Ρόδο. Ο περιβόητος Ιμπραήμ Αληδάκης (18ος αι), και ακόμα οι: Δελημπασάκης (ντελί μπασί = επικεφαλής των "τρελών", οθωμανικού σώματος ατάκτων), Τσαουσάκης (τσαούς = λοχίας), Προββατάκης, Μεϊμαράκης (μεϊμάρ = αρχιτέκτονας), Μεϊντανάκης(μεϊντάνι = πλατεία), Πιστολάκης, Χαϊδαράκης, κλπ, αποτελούν Ρωμιούς ελληνόφωνους Μουσουλμάνους όλοι.

Το -άκης πρωτοεμφανίστηκε στη Ρωμανία κατά το 10ο αι μ.Χ., απ'όταν μαρτυρείται π.χ. η ύπαρξη τουαριστοκρατικού οίκου των Ροδοκανάκηδων στην Κωνσταντινούπολη. Πάντως η χρήση αυτής της κατάληξης για αιώνες θα παραμείνει σπάνια, αλλά και αμφίβολη όπως στην περίπτωση του Χορτάκης - Χορτάτσης - Χορτάτζης, του ομώνυμου οίκου. Ευρεία χρήση της κατάληξης -άκης θα σημειωθεί για πρώτη φορά κατά τους 15ο -17ο αι στη Λακωνία, π.χ Γρηγοράκης, Δαβάκης, Καπετανάκης, Τζανετάκης (<-- a="" ean="" href="http://en.wikipedia.org/wiki/Nicholas_Kalliakis" nbsp="" rel="nofollow" style="text-decoration: none;" target="_blank">ονομαστά παραδείγματα

, πριν κατακτήσουν οι Τούρκοι το νησί, και πριν οι Μανιάτες το γυρίσουν σε -άκος...

Ενδιαφέρον παρουσιάζουν επαγγελματικά επώνυμα με -άκης, που υποδηλώνουν και με τι δουλειές καταπιάνονταν οι πρόγονοί μας, όπως π.χ Βουλουμπασάκης (Μπουλουμπασάκης <-- a="" href="https://sites.google.com/site/romeandromania/romioturcia/ottoman" nbsp="" style="text-decoration: none;" target="_blank">οθωμανικό

), Σαρτζετάκης (σαρτζέτος <-- nbsp=""> Σιδέρης). 

Αξίζει όμως να σημειωθεί ότι υπάρχουν κι επώνυμα που έχουν εντελώς τυχαία την κατάληξη -άκης, όπως τοΜανιάκης εκ του ελληνιστικού & μεσαιωνικού (ο) μανιάκης, ήτοι το περιδέραιο -διακριτικό βαθμού για τους αξιωματικούς του Ιππικού. Επίσης, προέκυψε και το Μαζαράκης από ομώνυμο ευγενές βλαχικό σόι, το Μενεγάκης εκ του ιταλικού Μενεγάτσιο (Menegazzo), το Μουζάκης εκ της αρβανιτικης φάραςΜουζακη/Μουζακα, και το Ταγαλάκης εκ του τουρκικού Τανγαλακ (= οπλίτης σε άτακτο σώμα, κυριολεκτικάαστοιχείωτος, βλαξ).

ΑΥΤΗ ΕΙΝΑΙ Η ΚΡΗΤΗ

Η Κρήτη είναι το μεγαλύτερο νησί της Ελλάδας και το 5ο μεγαλύτερο στη Μεσόγειο.Πρωτεύουσα και μεγαλύτερη πόλη της είναι το Ηράκλειο. Η Κρήτη βρίσκεται περίπου 160 χλμ νότια της ελληνικής ηπειρωτικής χώρας εκτεινόμενη κατά διεύθυνση Ανατολή - Δύση, νότια του Αιγαίου πελάγους, του οποίου και αποτελεί το νότιο φυσικό όριο και βόρεια του Λιβυκού. Αποτελεί τμήμα της περιφερειακής διοίκησης της Ελλάδας και χωρίζεται σε τέσσερις περιφερειακές ενότητες:Ηρακλείου, Χανίων, Λασιθίου και Ρεθύμνης. Η έδρα της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Κρήτης είναι στο Ηράκλειο, όπως επίσης στο Ηράκλειο είναι και η έδρα της Περιφέρειας Κρήτης.

Στην Κρήτη υπάρχει η ημιαυτόνομος Εκκλησία της Κρήτης, εξαρτώμενη από το Οικουμενικό Πατριαρχείο. Εδρα της Εκκλησίας της Κρήτης είναι το Ηράκλειο, ο Αρχιεπίσκοπος του οποίου είναι ο Αρχιεπίσκοπος Κρήτης.

Στην Κρήτη άκμασε, περίπου από το 3000 π.Χ.-1.400 π.Χ., ένας από τους πρώτους πολιτισμούς της Ευρώπης, ο Μινωικός με κυριότερα κέντρα του την Κνωσό, την Κυδωνία και τη Φαιστό.

Η Κρήτη είναι το μεγαλύτερο νησί στην Ελλάδα και το δεύτερο μεγαλύτερο (μετά την Κύπρο) της ανατολικής Μεσογείου. Βρίσκεται στο νότιο άκρο του Αιγαίου πελάγους και καλύπτει μια περιοχή 8.336 km². Ο πληθυσμός της είναι 622.913 άνθρωποι (απογραφή 2011). Έχει μήκος 260 χλμ και ποικίλλει στο πλάτος με ένα μέγιστο 60 χλμ (από το ακρωτήριο Δίον έως το ακρωτήριο Λίθινο), σε ένα ελάχιστο 12 χλμ στον ισθμό Ιεράπετρας στην ανατολική Κρήτη. Η ακτογραμμή της παρουσιάζει βαθύ γεωγραφικό διαμελισμό, ο οποίος παρουσιάζει στην Κρήτη πάνω από 1.000 χλμ ακτών.

Το νησί είναι εξαιρετικά ορεινό και καθορίζεται από μια υψηλή σειρά βουνών που το διασχίζει την από τη δύση ως την ανατολή, διαμορφωμένη από τρεις διαφορετικές ομάδες βουνών. Αυτές είναι:

• τα Λευκά Όρη (2.452 μ).
• η οροσειρά Ίδη (Ψηλορείτης ( 2.456 μ).
• το όρος Δίκτη (2.148 μ).

Σ' αυτά τα βουνά οφείλεται η ύπαρξη στο νησί εύφορων οροπεδίων ο Ομαλός, η Νίδα και το οροπέδιο Λασιθίου, σπηλαίων όπως το Δικταίο και το Ιδαίο άντρο και φαράγγια όπως το διάσημο φαράγγι της Σαμαριάς, το φαράγγι Ίμπρου, το Κουρταλιώτικο φαράγγι, το Φαράγγι των Νεκρών στην Κάτω Ζάκρο Λασιθίου κ.α.

Η Κρήτη ανήκει στη μεσογειακή κλιματολογική ζώνη που προσδίδει τον κύριο κλιματικό χαρακτήρα της, ο οποίος χαρακτηρίζεται ως εύκρατος. Η ατμόσφαιρα μπορεί να είναι αρκετά υγρή, ανάλογα με την εγγύτητα στη θάλασσα. Ο χειμώνας είναι αρκετά ήπιος και υγρός, με αρκετές βροχοπτώσεις, ως επί το πλείστον, στα δυτικά τμήματα του νησιού. Η χιονόπτωση είναι σπάνια στις πεδινές εκτάσεις, αλλά αρκετά συχνή στις ορεινές. Κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού, η μέση θερμοκρασία κυμαίνεται στο πλαίσιο των 25-30 βαθμών (Κελσίου οπωσδήποτε χαμηλότερο από εκείνο στην ηπειρωτική Ελλάδα. Η νότια ακτή, συμπεριλαμβανομένης της πεδιάδας της Μεσαράς και των Αστερούσιων ορέων, απολαμβάνει περισσότερες ηλιόλουστες ημέρες και υψηλότερες θερμοκρασίες κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού σε σχέση με την υπόλοιπη μεγαλόνησο. Η χλωρίδα του νησιού απειλείται από τη βαθμιαία ανάπτυξη της κτηνοτροφίας.

Η Κρήτη είναι απομονωμένη από τις υπόλοιπες ηπειρωτικές περιοχές της Ευρώπης, της Ασίας και της Αφρικής, γεγονός που αποτυπώνεται έντονα στη γενετική διαφορετικότητα της πανίδας και της χλωρίδας του νησιού. Από τον κρητικό αίγαγρο (κρι κρι), τον κρητικό αγριόγατο και την Κρητική μυγαλή, ως τα στενοενδημικά αρθρόποδα και τις νυχτερίδες της Κρήτης, η πανίδα της Κρήτης κρύβει πολλά μυστικά για την εξέλιξη των ειδών.

Στη Κρήτη δεν υπάρχουν ζώα επικίνδυνα για τον άνθρωπο, όπως συμβαίνει στις υπόλοιπες περιοχές της Ηπειρωτικής Ελλάδας. Μάλιστα, οι πρόγονοί μας απέδιδαν στην Κρήτη την έλλειψη μεγάλων θηλαστικών -όπως αρκούδων, λύκων, τσακαλιών, αλλά και δηλητηριωδών φιδιών- στον άθλο του Ηρακλή (η σύλληψη του ταύρου της Κρήτης και η μεταφορά του στις Μυκήνες), ο οποίος ήθελε να τιμήσει έτσι τη γενέτειρα του Δία, γι` αυτό την καθάρισε από κάθε "βλαβερό" και "δηλητηριώδες" ζώο. Οι μεταγενέστεροι πίστευαν ότι το νησί το καθάρισε ο Απόστολος Παύλος, που έμεινε για δύο χρόνια στο νησί, με τους εξορκισμούς του και τις ευλογίες του.

Κυριότερα θηλαστικά του νησιού αποτελούν ο ασβός, η νυφίτσα, η ζουρίδα (πετροκούναβο), ο σκαντζόχοιρος, οι μυγαλές, ο μυωξός, διάφορα είδη ποντικών και αρουραίων και πολλά είδη νυχτερίδας . Επίσης, τα νερά της Κρήτης φιλοξενούν μεγάλο αριθμό θαλάσσιων θηλαστικών, όπως φυσητήρες, φάλαινες, δελφίνια καιφώκιες μοναχούς.

Οι ουρανοί της Κρήτης φιλοξενούν ένα μεγάλο αριθμό αρπακτικών πτηνών, με κυριότερα τους απειλούμενους γυπαετούς και τους χρυσαετούς. Επίσης, οι ακτές του νησιού αποτελούν σημαντικό καταφύγιο για θαλάσσιες χελώνες Caretta caretta ή δερματοχελώνες.

Εκτός από τα ζώα, υπάρχουν πολλά ενδημικά είδη φυτών, ακόμη και σε στενοενδημική μορφή, δηλαδή που βρίσκονται απομονωμένα σε περιορισμένες περιοχές, όπως η Μαλοτύρα (Siderites syrioca). Στην Κρήτη υπάρχουν εκατοντάδες είδη ορχιδέας, που αποτελούν πόλο έλξης για τους λάτρεις και τους ερευνητές των φυτών. Επίσης γνωστά είναι τα βότανα της Κρήτης, όπως ο δίκταμος και η κόκκινη τουλίπα, η οποία πλέον απαντάται σε πολύ λίγα μέρη.

Στη Κρήτη ομιλείται η Κρητική διάλεκτος  η οποία θεωρείται η μακροβιότερη ελληνική διάλεκτος. Υπάρχει μεγάλη παράδοση στη μαντινάδα που είναι ένα δεκαπεντασύλλαβο ποίημα με ομοιοκαταληξία. Η Κρήτη επίσης είναι γνωστή για τη παραδοσιακή μουσική της, χαρακτηριστικά όργανα της οποίας είναι πρωτίστως η κρητική λύρα και το λαούτο και δευτερευόντως το βιολί, το μαντολίνο και ηασκομαντούρα. Μερικοί από τους γνωστότερους Κρητικούς μουσικούς είναι ο Νίκος Ξυλούρης, ο Θανάσης Σκορδαλός, ο Κώστας Μουντάκης και ο Ψαραντώνης. Μεγάλη παράδοση υπάρχει και στο χορό με αρκετά διαφορετικά είδη τα οποία θεωρούνται συνέχεια αρχαίων χορών όπως ο πυρρίχιος  Από τους πιο γνωστούς χορούς σήμερα είναι ο σιγανός, ο πεντοζάλης, ο χανιώτης, η σούστα και ομαλεβιζιώτικος.

Χαρακτηριστική επίσης είναι και η κρητική φορεσιά, που συνήθως φοριέται από τα παραδοσιακά χορευτικά συγκροτήματα.

Στη λογοτεχνία Κρητικοί συγγραφείς έχουν προσφέρει πολλά με γνωστότερους τον Βιτσέντζο Κορνάρο που έγραψε τον Ερωτόκριτο τον 17ο αιώνα, τον Νίκο Καζαντζάκη τον 20ο αιώνα, ο οποίος προτάθηκε 3 φορές για Νόμπελ λογοτεχνίας, και το βραβευμένο με ΝόμπελΟδυσσέα Ελύτη. Κατά τη διάρκεια της Αναγέννησης στη Κρήτη αναπτύχθηκε η Κρητική σχολή ζωγραφικής που επηρέασε το Δομήνικο Θεοτοκόπουλο (γνωστός και σαν Ελ Γκρέκο).

Το νησί είναι ακόμα γνωστό για αρκετά παραδοσιακά έθιμα όπως ο Κρητικός γάμος.

Το νησί της Κρήτης είναι μία από τις 13 περιφέρειες της Ελλάδας και αποτελείται από τέσσερις περιφερειακές ενότητες:

• Ηρακλείου (292.489 κάτοικοι)το 2001 (304.270 κατοικοι) το 2011
• Λασιθίου (76.319 κάτοικοι)το 2001 (75.690 κατοικοι) το 2011
• Ρεθύμνου (81.936 κάτοικοι)το 2001 (85.160 κατοικοι) το 2011
• Χανίων (150.387 κάτοικοι)το 2001 (156.220 κατοικοι) το 2011

Η Κρήτη είναι ένας από τους δημοφιλέστερους ελληνικούς προορισμούς διακοπών. Το 15% των συνολικών αφίξεων, λιμένα και αερολιμένα, στη χώρα γίνονται μέσω της πόλης του Ηρακλείου^[Το 2006 οι ναυλωμένες πτήσεις στο Ηράκλειο αριθμούσαν το 20% του συνόλου των πτήσεων ναύλωσης στη χώρα και συνολικά, περισσότεροι από δύο εκατομμύρια τουρίστες επισκέφθηκαν την Κρήτη κατά το έτος αυτό Η αύξηση αυτή στον τουρισμό απεικονίζεται στον αριθμό κλινών των ξενοδοχείων, ο οποίος αυξήθηκε στην Κρήτη κατά 53% από το 1986 ως το 1991, ενώ το υπόλοιπο της Ελλάδας παρουσίαζε αύξηση των 25%^[ Η σημερινή τουριστική υποδομή στην Κρήτη εξυπηρετεί μεγάλο εύρος προτιμήσεων, από μεγάλα, πολυτελή ξενοδοχεία, με όλες τις προδιαγεγραμμένες εγκαταστάσεις (πισίνες, εγκαταστάσεις αθλητισμού και αναψυχής κλπ), έως μικρότερα ιδιόκτητα οικογένεια διαμερίσματα ή οργανωμένες κατασκηνώσεις. Η πρόσβαση των επισκεπτών στο νησί γίνεται αεροπορικώς μέσω του διεθνούς αερολιμένα στο Ηράκλειο και των κρατικών αερολιμένων στα Χανιά και στη Σητεία, ή ακτοπλοϊκώς στους λιμένες Ηρακλείου, Χανίων, Ρεθύμνου, Αγίου Νικολάου, Σητείας και Καστελίου Κισσάμου. 

Η προέλευση της λέξης Κρήτη δεν έχει καθορισθεί με βεβαιότητα. Υπάρχουν διάφορες αντικρουόμενες ετυμολογίες, κατά τις οποίες μία από τις Εσπερίδες ονομαζόταν Κρήτη, όπως Κρήτη ονομαζόταν και η σύζυγος του βασιλιά Μίνωα, καθώς και μία από τις νύμφες που παντρεύτηκε ο Δίας Άμμων. Επίσης, ο Κρης, γιος του Δία και της νύμφης Ίδας θεωρείται να έχει δώσει το όνομα του στην Κρήτη, ειδικά αφού το υψηλότερο βουνό του νησιού φέρει το όνομα της μητέρας του.

Η Κρήτη, σύμφωνα με πρόσφατα ευρήματα, κατοικείται ήδη από την Παλαιολιθική εποχή, ενώ παρουσιάζει συνεχή ανθρώπινη παρουσία τα τελευταία 10 χιλιάδες χρόνια. Αν και ο Μινωικός πολιτισμός αναπτύχθηκε κυρίως στο Κρητικό και Αιγαιοπελαγίτικο έδαφος, η Κρήτη εμφανίζει ξεχωριστή θέση στην ελληνική μυθολογία και πρωταγωνιστεί στον ελληνικό πολιτισμό από τις απαρχές του.

Ο Δίας, ο πατέρας Θεών και ανθρώπων, κατά την αρχαία ελληνική μυθολογία, γεννήθηκε στο Δικταίο Άντρο. Αφού απήγαγε την Ευρώπη από τις ακτές της Φοινίκης, στο σημερινό Λίβανο, κατέφυγαν στην Κρήτη, όπου και συνευρέθησαν. Ο μύθος τοποθετεί την πράξη κάτω από τον αειθαλή πλάτανο της Γόρτυνος, αρχαίας πρωτεύουσας του νησιού, αλλά και ολόκληρης της Κυρηναϊκής κατά το απόγειο της ακμής της επί Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. 

Το δένδρο της Γόρτυνος διατηρείται ως τις μέρες μας ως ένας από τους ελάχιστους διασωθέντες αειθαλείς πλατάνους. Η Ευρώπη γέννησε τρεις γιους, τους Μίνωα, Ραδάμανθυ και Σαρπηδόνα. Ο βασιλιάς Μίνωας, αφού υπέταξε το νησί, παντρεύτηκε τη μάγισσα Πασιφάη, αδελφή της Καλυψώς και της Κίρκης, ομηρικών ηρωίδων της Οδύσσειας. Αφιέρωσε ναό στον Ποσειδώνα, θεό της θάλασσας, θυσιάζοντας προς τιμήν του έναν πελώριο λευκό ταύρο. Το ζώο, προσφορά στο Μίνωα από τον Ποσειδώνα, ήταν τόσο όμορφο που εκείνος αποφάσισε να το αντικαταστήσει και να θυσιάσει έναν υποδεέστερο ταύρο στην θέση του. Το μένος του Ποσειδώνα για την ιερόσυλη απόφαση του Μίνωα τον οδήγησε στο να καταραστεί την Πασιφάη να ερωτευθεί σφοδρά τον ταύρο. Εκείνη για να ικανοποιήσει τον πόθο της κρύφθηκε μέσα στο ξύλινο ειδώλιο αγελάδας, που κατασκεύασε ο αρχιτέκτονας Δαίδαλοςκαι συνευρέθηκε με το ζώο. Ο καρπός της πράξης, μισός άνθρωπος και μισός ταύρος, ήταν το μυθικό τέρας Μινώταυρος, το οποίο αμέσως μετά τη γέννησή του φυλακίσθηκε στον Λαβύρινθο, που κατασκεύασε ο Δαίδαλος. Η πόλη της Αθήνας υποχρεώθηκε θεσμικά να στέλνει κάθε χρόνο 10 νέους και 10 νέες για να τρέφεται ο Μινώταυρος.